Gayatri Chakravorty Spivak: mens en natuur moeten in onderlinge afhankelijkheid met elkaar zijn verbonden

Moderne mensen van goede wil zullen een beetje ongemakkelijk op hun stoel in West Den Haag hebben geschoven toen Gayatri Chakravorty Spivak zich liet ontvallen mensen die ‘de planeet willen redden’ wat hoogmoedig te vinden. Want onze planeet weet zichzelf heel goed te redden; ook zonder mensen en zonder natuur. Andersom kunnen mensen en natuur niet zonder de planeet. Daarom moeten mens en natuur in Spivaks visie in onderlinge afhankelijkheid met elkaar zijn verbonden. Daarbij vestigt ze haar hoop vooral op mensen aan de alleronderste kant van de samenleving. Kinderen bijvoorbeeld die ze in elk geval lezen en schrijven bijbrengt en kennis van de planeet waarop ze leven.

Geobsedeerd
Een beetje geobsedeerd zei Spivak te zijn met lesgeven toen ze bij West Den Haag een podiumgesprek had met Baruch Gottlieb. Al vond ze zichzelf geen al te beste docent als ze zichzelf vergeleek met de leraren die ze zelf had gehad, vertelde ze de Canadese kunstenaar. Maar de praktijk leerde haar dat ze voldoende onderwijstalent heeft om overal op de wereld kinderen die op wat voor manier dan ook ondergeschikt zijn het belang van democratie bij te brengen. Dat zijn kinderen die armer zijn dan iemand zich kan voorstellen. Zo arm zelfs dat niet-gouvernementele hulporganisaties ze nauwelijks opmerken en ze niet wijzen op de onvervreemdbare rechten die ze als mens hebben.

Allerarmsten
Zulke kinderen leven bijvoorbeeld in India. CNN en andere media noemen India ’s werelds grootste democratie, vertelde Spivak. Al is het land wat haar betreft een theocratie. De allerarmsten zijn er het grootste electoraat. Dat zijn de mensen die in haar uitleg telkens weer een tiran kiezen die weet hoe hij ze aan zich kan binden. De reden: de omstandigheden dwingen ze vooral aan zichzelf te denken. Onderwijs kan ervoor zorgen dat ze ook aan anderen gaan denken en voor zichzelf leren opkomen. Om daarna na te denken over waar een politicus nou eigenlijk echt voor staat en dan voor iemand te kiezen die meer oog heeft voor hun belangen.

Leefbaar
Eén van die belangen is de planeet leefbaar houden. Dat is lastig, vindt Spivak, want de allerarmsten komen zelden verder dan de plek waar ze wonen en kennen bijvoorbeeld de zee hooguit van horen zeggen. Maar het kan wanneer ze zich verantwoordelijk voelen om hun woonplek te beschermen en in het verlengde daarvan uiteindelijk de hele wereld. De praktijk laat voorzichtig zien dat het nemen van verantwoordelijkheid dit uiteindelijk beter uitpakt dan ze voorhouden dat ze slachtoffers zijn van de omstandigheden waarin ze verkeren.

Onmiskenbaar
En dat is dan geen moment te vroeg. Het klimaat verandert volgens Spivak onmiskenbaar waardoor de zeespiegel stijgt en mensen in bijvoorbeeld Bengalen wellicht tegen het einde van deze eeuw letterlijk in het nauw komen. Voor wie wil, is dat nu al te zien. Sommige landen die het konden betalen, lieten al lang voordat zeespiegelstijging een algemeen begrip werd constructies bouwen die het wassende water tegenhouden. Als illustratie liet ze een nieuwsitem zien over zo’n waterkering in Londen. Gevolgd door een nieuwsitem over een overstroomd dorp waar de bewoners met hun handen een doorgebroken modderige dijk probeerden te herstellen.

Vraag
De onvermijdelijke vraag: als de zeespiegel tegen het einde van deze eeuw volgens de verwachting een meter is gestegen, waar gaan dan al die miljoenen mensen naar toe wanneer hun woonplaats onder water staat?

Bron: Eigen verslaggeving