Alfabet helpt waarschuwen voor veranderend klimaat

Buiten steken bezorgde burgers borden en banieren op met woorden die waarschuwen voor een veranderende klimaat. Binnen luisteren belangstellende burgers naar deskundigen die hun visie geven op alfabetten en wat je er allemaal mee kan. Waarschuwen tegen naderend  onheil bijvoorbeeld. Het gebeurt op zichtafstand van elkaar: op het Malieveld dat langzaam volloopt met mensen die met een mars aandacht vragen voor het klimaat en in de vroegere Amerikaanse ambassade waar kunstorganisatie West het symposium Alphabetica II: Entering Otherworlds houdt over taal, schrift en de oorsprong van creativiteit. Beide met woorden die door een alfabet een betekenis geven.

Wereldwijd
West laat in een tentoonstelling laat schriften zien die voortkomen uit dromen, visioenen en andere onverklaarbare ervaringen. Zo’n 300 alfabetten moeten er volgens het begeleidende boekje Writing systems of the world wereldwijd zijn. Die losse letters maakten met elkaar zo’n indruk dat de oorsprong ervan niet zelden werd toegeschreven aan een hogere macht. Sommige verhalen willen dat zo’ macht er zelf van stond te kijken, zich er over verbaasde dat iemand dus nòg almachtiger was en zich zorgen begon te maken over wat er nog meer zou komen.

Iedereen
Het gaat niet alleen om de woorden die met een alfabet te maken zijn, kregen de symposiumgangers mee. Hoe die letters eruitzien geeft er een extra betekenis aan, net als de manier waarop ze zijn verwerkt. Zulke speciaal vormgegeven woorden gaan ergens voor staan en zorgen ervoor dat iedereen meteen weet wat er achter zit: een hamburgerketen, een computerbedrijf, een luchthaven. De letters kunnen identiteit of status benadrukken.  Of een functie juist verbloemen wanneer alleen mensen die perse ergens moeten zijn weten wat er achter de letters gebeurt.

Lowlands
Niet iedereen kan het resultaat van zulke doordacht vormgegeven letters waarderen, vertelde ontwerpster Hansje van Halem. Zij bedenkt letters voor bijvoorbeeld het Lowlands Festival. Daarover deed volgens haar een keer de vraag de ronde: “Wat is erger: klimaatverandering of de Lowlandswebsite?” Al doet het ontwerp van sommige letters anders vermoeden: het alfabet is niet langer mystiek maar communicatietechnologie; in dit digitale tijdperk al helemaal. Maar dat moderne gereedschap is alleen maar gereedschap om een idee uit te werken. Dat kost net als voorheen veel inspanning, verzuchtte Van Halem. “Maar met de jaren wordt het makkelijker; een beetje dan.”

Symposium
“Woorden veranderen dagelijks,” vindt beeldend kunstenaar Louwrien Wijers. En dus moeten volgens haar woorden van gisteren plaats maken voor woorden van morgen. Een symposium is dan het aangewezen platform om zulke woorden te bedenken en te gebruiken: “Nieuwe woorden voor een nieuwe samenleving!” Een samenleving waarin kunst, wetenschap en spiritualiteit samen komen. In 1990 gaf ze in het Amsterdamse Stedelijk Museum al een aanzet met haar ‘mentale sculptuur’ ‘Art meets Science and Spirituality in a changing Economy’. Dit vijfdaagse symposium was een parade van prominentia was dat met onder anderen de Dalai Lama, de natuurkundige David Bohm, de Russische econoom Stanislav Menshikov en beeldend kunstenaar Robert Rauschenberg.

Veranderingen
Het onderwerp: de Koude Oorlog die toen net afgelopen was en de noodzaak en het belang van creativiteit in de maatschappelijke veranderingen van toen. In Wijers’ woorden is creativiteit het enige kapitaal dat ertoe doet. De deelnemers aan het symposium verkenden het toen opkomende idee van een holistisch wereldbeeld en de gevolgen daarvan voor een wereldwijde economie. Sindsdien reflecteert ze op het weer samenbrengen van kunst, wetenschap en spiritualiteit. “Zoals het altijd was.” Wijers zegt ook steeds beter te willen begrijpen wat er in 1990 is gezegd. In 2017 belegde ze daarvoor de vijfdaagse retraite ‘Tomorrow’s Language’ in het Amsterdamse Bos. Deelnemers schreven de woorden op die ze belangrijk vonden voor de toekomst.

Platform
Er is niet altijd een alfabet nodig om belangrijke woorden weer te geven, vindt beeldend kunstenaar Marianne Mispelaëre. Neem haar werk Forum dat mensen samenbrengt die elkaar onder andere omstandigheden nauwelijks ontmoeten. Ze gaan met elkaar in gesprek op een rond platform uit hout en koperen platen; een variant op het forum van de Romeinen waar iedereen die dat wilde met anderen praatte, luisterde naar wat anderen zeiden en dan een mening vormden. Koper oxideert zodra je het aanraakt en erop zit zoals in het geval van Forum. Op die manier legt het in Mispelaëre’s visie de bijzonderheden van de gesprekken vast. Om later nog eens terug te lezen in de vorm van de wandobjecten die ze van de platen maakte.

Uitdrukkingen
Buiten gaven klimaatmarcheerders met een eigen alfabet uitdrukking aan wat zij belangrijk vonden: op een verkiezingsaffiche van wat een rechts-extreme partij heet te zijn plakten ze stickers met uitdrukkingen die het tegenovergestelde beweerden dan waarvoor de partijleider aandacht vroeg. En al is het alfabet tegenwoordig een techniek die ontdaan is van alle  mystiek; het voldoet uitstekend om spirituele waarden te verspreiden en de lezers te verwonderen, brachten aanhangers van een religieuze stroming klimaatmarcheerders die hun boodschap wilden horen onder de aandacht.

Bron: Eigen verslaggeving