De mondkapjesplicht is niet zomaar in te voeren, zegt de Leidse hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans. Ook als burgemeesters er in hun gemeente mee zouden willen experimenteren, bijvoorbeeld via een noodverordening, lopen ze aan tegen de Grondwet.
Burgemeesters gaven in het Veiligheidsberaad aan te willen experimenteren met maatregelen die het gedrag van mensen beïnvloeden, om zo het coronavirus in te dammen. Het voorschrijven van mondkapjes op drukke plekken is één van die experimenten.
'Aparte wet nodig'
Maar dat kan helemaal niet, zegt Voermans tegen RTL Nieuws. Dat het gaat om een experiment en dat de draagplicht alleen van kracht is op bepaalde plekken, maakt daarvoor niet uit. De overheid, zegt Voermans, mag 'niet achter de voordeur komen, niet in kerken iets dwingend regelen en geen mondkapje verplichten'. Dat mag niet van de Grondwet, zegt de hoogleraar. "Daar heb je een aparte wet voor nodig."
Dat is ook wat de Raad van State afgelopen mei al zei. Voermans: "Grondrechten zoals artikel 10 – het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer – en artikel 11 – recht op onaantastbaarheid van het lichaam – kun je niet beperken via een noodverordening. Dat kan alleen via een parlementaire wet."
Waarom het in het openbaar vervoer dan wel mag? Dat komt doordat de ov-bedrijven de mondkapjesplicht hebben gebaseerd op de Wet personenvervoer. Daarin staat onder meer dat reizigers de aanwijzingen van het vervoerbedrijf moeten opvolgen op het gebied van orde, rust, veiligheid of een goede bedrijfsgang.
'Mondkapjes-noodwetje'
De zogeheten coronawet waarover de afgelopen tijd in de Tweede Kamer is overlegd, zou de mondkapjesplicht wél kunnen regelen, zegt Voermans. "Het kan ook als het parlement snel bij elkaar komt: je kunt nu al proberen een apart mondkapjes-noodwetje te maken. Maar het parlement moet er hoe dan ook aan te pas komen."
De burgemeesters van bijvoorbeeld Amsterdam en Rotterdam denken misschien het via een noodverordening voor elkaar te krijgen. IJdele hoop, zegt Voermans. "Ik kan het me voorstellen, maar de Grondwet staat het niet toe."
Dagelijkse update
Wil jij iedere middag een selectie van het belangrijkste nieuws en de opvallendste verhalen in je mail? Meld je dan nu aan voor de dagelijkse update.
Dat wordt ook ruiterlijk toegegeven in de memorie van toelichting bij het wetsvoorstel voor tijdelijke maatregelen tegen Covid-19 dat nu bij de Tweede Kamer ligt: het verplicht stellen van persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals mondkapjes) in de openbare ruimte kan vanwege die grondrechtelijke aspecten alleen via een parlementaire wet. "Dit kan een lagere regelgever als de gemeenteraad nooit doen", zegt Voermans.
Noodtoestand uitroepen
Als je de mondkapjesplicht héél snel zou willen invoeren, kun je in Nederland maar één ding doen: de noodtoestand uitroepen. In andere landen is dat al wel gebeurd.
In sommige gevallen kun je dan grondrechten opschorten, zegt Voermans. "Zo kun je het recht op de persoonlijke levenssfeer opzijzetten. Maar dat vindt het kabinet kennelijk te ver gaan."
